Lăng Thoại Ngọc Hầu (Sơn Lăng), là một công trình kiến trúc hiếm hoi vẫn nguyên vẹn và tiêu biểu của nhà Nguyễn còn lại ở đất phương Nam. Lăng không chỉ là một công trình bề thế, tuyệt mỹ, mà còn mang ý nghĩa to lớn về lịch sử, văn hóa, kiến trúc.
Thoại Ngọc Hầu tên thật là Nguyễn Văn Thoại (1761- 1829), một danh tướng nổi tiếng của triều Nguyễn, được phong tước Ngọc Hầu. Ông sinh tại Diên Phước, tỉnh Quảng Nam. Lăng ông mang khung cảnh uy nghiêm gợi cho du khách những hoài cảm về người xưa, về công đức của những bậc tiền bối và luyến tiếc cho những gì không thể tìm lại được của quá khứ. Phía trước lăng là khoảng sân rộng, cũng là nơi an nghỉ của hai vị phu nhân của ông. Bà Châu Vĩnh Tế (nhất phẩm) được an nghỉ phía tay phải, bà Trương Thị Miệt (nhị phẩm) được an nghỉ phía tay trái, mộ ông nằm chính giữa nơi an nghỉ của hai vị phu nhân.
Trong Long Đình là bản sao bia “Thoại Sơn”, bia “Vĩnh Tế Sơn”. Trước Long Đình là hai con nai đắp bằng xi măng. Hai cửa vào lăng rộng, có hình bán nguyệt, kiến trúc theo lối cổ, liền với bức tường kiên cố dày 1m, cao khoảng 3m. Sau lăng là đền thờ trên nền cao. Sau lưng đền thờ là sườn núi Sam tạo thành thế hậu chẫm, mang lại sự vững chắc kiên cố và tôn lên nét cổ kính uy nghi của lăng.
Trong đền còn có nhiều bảo vật có giá trị khác như văn bia, những bức hoành phi, liễn đối, văn tế, những áng văn thơ hùng tráng… ca ngợi công đức những bậc tiền nhân, gợi lên một thời oanh liệt của ông cha trong những năm tháng đi khai hoang, mở mang bờ cõi, để lại tài sản vô giá cho con cháu muôn đời sau. Giữa đền là tượng bán thân Thoại Ngọc Hầu, với đủ cân đai áo mão như lúc đương triều, mắt dõi ra kênh Vĩnh Tế huyền thoại, tạo nên một không khí hết sức trang nghiêm.
Nói về công lao của Thoại Ngọc Hầu đối với vùng đất An Giang cũng như của cả vùng Nam bộ thì vô cùng to lớn. Nhưng công lao to lớn nhất của ông đối với vùng đất này là đã tổ chức đào hai kênh chiến lược là Thoại Hà (con kênh có bề ngang 20 tầm – chừng 51m, dài 31.744m) và kênh Vĩnh Tế dài hơn 90km. Bằng tay và công cụ lao động thô sơ. Sau khi việc đào kênh hoàn tất, Thoại Ngọc Hầu cho vẽ bản đồ trình triều đình Huế, được vua rất khen ngợi, ban sắc chỉ cho lấy tên người mà đặt cho tên kênh là Thoại Hà (kênh Thoại) và lấy tên vợ chính của ông là Vĩnh Tế đặt cho kênh Vĩnh Tế. Để đánh dấu những công trình trên ông còn cho dựng bia làm kỷ niệm: bia Thoại Sơn, Vĩnh Tế Sơn. Đồng thời trước ngày dựng bia, ông còn cho nhiều người đi dọc hai bờ kênh, từ Châu Đốc đến Hà Tiên tìm hài cốt những dân binh tử nạn trong công cuộc đào kênh, mang về cải táng hai bên tả và hữu khuôn lăng.
Với những cống hiến to lớn của Ông cho người Châu Đốc, An Giang nói riêng và người dân Nam Bộ nói chung, nơi đây đã dành cho ông một sự biết ơn tột bậc, bởi những cống hiến vĩ đại của ông cho con người và xứ sở trong những năm tháng cai quản vùng đất này.
Đừng quên đồng hành cùng với Daily Travel VietNam trong Tour Châu Đốc – Hà Tiên – Cần Thơ 3 ngày 2 đêm, để có cơ hội tìm hiểu thêm về bậc tiền nhân Thoại Ngọc Hầu. Thông tin liên hệ (+84) 0164 3834 069 hoặc (+84) 908 44 00 58. Chúc Quý khách có một chuyến đi thật nhiều niềm vui và ý nghĩa.
